Press Pause: η Θεραπευτική Αξία της Παύσης
Η σημασία της παύσης και των διακοπών για την ψυχική μας υγεία
Στην εποχή μας η συνεχής δράση ή το “είμαι διαρκώς στο τρέξιμο” έχει αναχθεί σε κριτήριο αξιοσύνης – σε τέτοιο βαθμό μάλιστα ώστε πολλοί άνθρωποι να αναφέρουν ότι βιώνουν ενοχικά τα διαστήματα κατά τα οποία δεν παράγουν κάτι ή δεν είναι απασχολημένοι/ες με κάποιο έργο. Όλη αυτή η βια-σύνη, σε συνδυασμό με την απαίτηση για γρήγορα αποτελέσματα, για “μαγικές λύσεις” και την επακόλουθη εξουθένωση, αποτυπώνονται τόσο στην έξαρση των αγχωδών διαταραχών όσο και στις ποικίλες δυσκολίες που συναντάμε στις διαπροσωπικές σχέσεις.
Αυτό που συμβαίνει είναι ότι μέσα στους ιλιγγιώδεις ρυθμούς της εποχής, ο σύγχρονος άνθρωπος έχει απωλέσει την επαφή με τον εαυτό του, και έχει ξεχάσει ότι η επιτυχής στροφή προς τα έξω – η στοχευμένη δράση – προϋποθέτει αρχικά τη στροφη προς τα μέσα, την επαφή με το κέντρο μας, τη βάση και τη δύναμή μας.
Η γνήσια κι αυθεντική δημιουργικότητα, η αυτο-πλήρωση και η αρμονική μας ολοκλήρωση δεν εμποδίζονται ούτε αλλοιώνονται απ' την παύση. Αντίθετα, ανθίζουν και ξεδιπλώνονται ολόπλευρα ακριβώς χάρη σε αυτήν.
Ζούμε σ έναν κόσμο που κυλά με ταχύτατους ρυθμούς, προσδοκίες αποτελεσματικής ανταπόκρισής μας σε πολλαπλούς ρόλους, απαιτητικές υποχρεώσεις και εξοντωτικά προγράμματα. Προφανώς υπάρχουν ευρύτεροι κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες, που συχνά ασκούν πιέσεις προς την κατεύθυνση μιας συνεχούς και εξοντωτικής δράσης (δυσμενείς οικονομικές συγκυρίες, κακοποιητικές συνθήκες εργασίας, ελλιπές κράτος πρόνοιας κλπ.). Χωρίς να τους παραβλέπουμε – καθώς έχουν σημαντικότατο αντίκτυπο στην επιβάρυνση του ανθρώπινου ψυχισμού – στο άρθρο αυτό θα σταθούμε στον τρόπο που τοποθετούμαστε οι ίδιοι/ες στις σχετικές εξωτερικές και εσωτερικές προκλήσεις. Συγκεκριμένα, θα μιλήσουμε για τον τρόπο με τον οποίο νοηματοδοτούμε την παύση ή τη μη-δράση, καθώς και για το πώς η διαδικασία αυτή συμβάλλει εν τέλει στην υγεία, τη δημιουργικότητα και την ποιότητα ζωής μας.
Ο σύγχρονος άνθρωπος, μέσα στην πολυπλοκότητα των ιδιαίτερων συνθηκών της ζωής, έρχεται αντιμέτωπος με ένα επαναλαμβανόμενο δίλημμα: Δρω για να δρώ ή δρω σε συνάρτηση με τις ανάγκες μου, τους στόχους, τις δυνατότητες και τους ανθρώπινους περιορισμούς μου;
Το πρώτο σενάριο μας θυμίζει το μαρτύριο του Σίσυφου, του ήρωα που προσπάθησε να εξαπατήσει τους Ολύμπιους θεούς και να ξεγελάσει το θάνατο (τη μεγάλη παύση, κοινή μοίρα της ανθρωπότητας). Ο Σίσυφος τιμωρήθηκε με το να ζει σε μια επαναλαμβανόμενη, σκληρή και χωρίς νόημα ρουτίνα: καταδικάστηκε να κουβαλάει ένα βράχο στην κορυφή ενός βουνού, γνωρίζοντας ότι κάθε φορά λίγο πριν φτάσει στην κορυφή ο βράχος θα κατρακυλήσει και πάλι προς τα κάτω, απ’ όπου και θα πρέπει να ξαναξεκινήσει την προσπάθειά του.
Αυτή η “άψυχη” και μηχανική επαναληπτικότητα είναι ουσιαστικά το τίμημα που πληρώνουμε κάθε φορά που “εξαπατάμε” τον εαυτό μας, που δεν παίρνουμε το χρόνο να αφουγκραστούμε τους “θεούς” – τις πραγματικές μας ανάγκες, και το χώρο να έρθουμε σε επαφή με τη θνητότητα και την ανθρώπινη φύση μας. Τότε λοιπόν, η ζωή γίνεται μια σκληρή κι επαναλαμβανόμενη ρουτίνα και η προσπάθειά μας φαντάζει μάταιη, ένα “Σισύφειο μαρτύριο”.
Η παύση – ή απόσυρση όπως την αποκαλούμε στην ψυχοθεραπεία Gestalt – μας δίνει την ευκαιρία να επι-στρέψουμε την προσοχή μας από το περιβάλλον στον εαυτό, να μεταβολίσουμε τις νέες εμπειρίες και πληροφορίες, να έρθουμε σε επαφή με τα συναισθήματα και τις σκέψεις μας και κυρίως: να αφήσουμε κενό χώρο, δηλαδή χώρο για τις νέες μορφές, ιδέες και λύσεις να αναδυθούν. Η “επιστροφή” αυτή μας ξεκουράζει και μας χαλαρώνει, μας δίνει ενέργεια και προσανατολισμό. Αυξάνει, λοιπόν, κατά πολύ τις πιθανότητες να είμαστε πιο αποδοτικοί στην επίτευξη των στόχων μας και να απολαμβάνουμε περισσότερο τη ζωη μας.
Οι παύσεις αυτές, τα “διαλείμματα”, δεν χρειάζεται να είναι κάποια πολύωρη ή πολυέξοδη ασχολία. Μάλιστα όσο πιο εύκολο μας είναι να τα εντάξουμε στο πρόγραμμά μας, τόσο πιο ουσιαστική θα είναι η επίδρασή τους στην ποιότητα της ζωής μας. Κάτι τέτοιο μπορεί για παράδειγμα να είναι ένας περίπατος στη φύση, ένα χαλαρωτικό μπάνιο, ένα ολιγόλεπτο “time-out” σε μια ήσυχη μεριά του σπιτιού ή της εργασίας μας, ή οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα μας βοηθά να αποσύρουμε για λίγο την προσοχή μας απ’ τις δουλειές και τις υποχρεώσεις μας και να επιστρέψουμε στο κέντρο μας. Αφού συλλάβουμε την κεντρική ιδέα και βιώσουμε την αξία της παύσης, μπορούμε σιγά σιγά να παρατηρήσουμε πως έτσι γινόμαστε πιο δημιουργικοί. Μαθαίνουμε πως η παύση και η απόσυρση δεν είναι “χαμένος χρόνος”, αλλά μια πράξη ζωτικής σημασίας, με την οποία ξεκουράζουμε το μυαλό και το σώμα μας και φροντίζουμε την ψυχική μας υγεία.
Μερικά από τα σημάδια που δείχνουν ότι μπορεί να χρειαζόμαστε ένα “διάλειμμα” είναι τα εξής:
- σωματική και ψυχολογική κόπωση
- εκνευρισμός/ ευερεθιστότητα
- πτώση αποδοτικότητας και δυσκολία συγκέντρωσης
- αίσθηση έλλειψης νοήματος κι αποστασιοποίηση από όσα συμβαίνουν στη ζωή μας
- αναβλητικότητα
- απογοήτευση κι έλλειψη ενδιαφέροντος
- έλλειψη ικανοποίησης από σχέσεις και δραστηριότητες που μας έδιναν χαρά στο παρελθόν.
Συχνά, στον τρόπο σκέψης του σύγχρονου δυτικού ανθρώπου, η επαγγελματική εξουθένωση συγχέεται με την εργατικότητα, η ανάγκη για ξεκούραση με την τεμπελιά, και το κενό με το τίποτα. Η παύση, η καλλιέργεια ενός κενού χώρου ανάμεσα στις σκέψεις και τις δράσεις μας, δεν είναι “τίποτα” ή μάλλον το τίποτα αυτό έχει ένα διαφορετικό νόημα από αυτό που έχουμε συνηθίσει να του δίνουμε: είναι πραγματικά πολύτιμο.
Η παύση είναι μια πράξη αυτοφροντίδας, ένα γόνιμο έδαφος κι ένα άνοιγμα: μια πύλη μέσα απ’ την οποία μπορούν να αναδυθούν νέες πιθανότητες, επιλογές, και δημιουργικές λύσεις. Κάθε ανάσα – κυριολεκτικά και μεταφορικά – κάθε μικρή ή μεγάλη ανάπαυλα, μας βοηθά να αποχαιρετίσουμε ό,τι έκλεισε τον κύκλο του και να δημιουργήσουμε χώρο για το νέο, να αναγνωρίσουμε τις ανάγκες, τις δυνατότητες και τους περιορισμούς μας και να επανεκτιμήσουμε την πορεία μας. Η γνήσια κι αυθεντική δημιουργικότητα δεν εμποδίζεται ούτε αλλοιώνεται από την παύση. Αντίθετα, ανθίζει και ξεδιπλώνεται ολόπλευρα ακριβώς χάρη σε αυτήν.
Συγγραφέας: Κωνσταντίνα Μπασκουρέλου
Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια Gestalt
ΜΑ. Κλινικής – Συμβουλευτικής Ψυχολογίας
* Τα άρθρα της ιστοσελίδας υπόκεινται σε πνευματικά δικαιώματα και απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή ή αντιγραφή τους χωρίς τη γραπτή άδεια της δημιουργού. Σε περίπτωση που γίνει αντιληπτό από τους διαχειριστές του therapyspot.gr ότι κάποιος χρήστης προχωρεί σε εξαγωγή και χρήση του συνόλου ή μέρους του περιεχομένου της ιστοσελίδας, ο ιδιοκτήτης και οι διαχειριστές της ιστοσελίδας επιφυλάσσονται για την άσκηση οποιουδήποτε νομίμου δικαιώματός τους.*
Πληροφορίες σχετικά με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας & την προστασία τους.
- Ετικέτες: ΓΚΕΣΤΑΛΤ, ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ